Rocznica powołania KOP stała się dobrą okazją do przypomnienia tej nowatorskiej, jak na czasy dwudziestolecia międzywojennego, formacji wojskowej. „Do zadań KOP należało nie tylko strzeżenie granic. Jego żołnierze mieli oddziaływać na miejscową ludność, tworzyć z nią jak najlepsze relacje, pomagać jej, prowadzić działalność kulturalno-oświatową, propagować racjonalną gospodarkę” – podkreśla Anna Kołakowska. Przesłanie KOP wydaje się aktualne nie tylko dla współczesnej Straży Granicznej, ale także dla najnowszego rodzaju naszych sił zbrojnych – Wojsk Obrony Terytorialnej.
W listopadowym numerze „Biuletynu IPN” przedstawiamy początki konspiracji w okresie II wojny światowej. Bezpośrednio po klęsce wrześniowej, głównie na terenie Generalnego Gubernatorstwa, zaczęły spontanicznie powstawać konspiracyjne organizacje przygotowujące się do walki o niepodległość Polski. Często zapomina się o tym, że decyzja o powołaniu Służby Zwycięstwu Polski zapadła w przeddzień kapitulacji Warszawy. W „Biuletynie IPN” ukazujemy rolę, jaką w scalaniu niewielkich, samorzutnie tworzonych organizacji odegrała SZP, a następnie Związek Walki Zbrojnej, który potem przekształcił się w największą podziemną armię w Europie – Armię Krajową.
W rubryce 1939–1945 Bohater i Zbrodniarz przedstawiamy sylwetki: Stanisławy Rachwał, żołnierza wywiadu ZWZ, więźniarki Auschwitz, członkini WiN, oraz Marii Mandl, brutalnej nadzorczyni w Ravensbrück i Auschwitz. Obie spotkały się po wojnie w więzieniu na Montelupich w Krakowie, jako skazane na karę śmierci…
W numerze nie zabrakło także wspomnienia o śp. Kornelu Morawieckim i podstawach tworzonej przez niego w PRL konspiracji.
Do „Biuletynu IPN” dołączyliśmy płytę DVD z filmami: Kotwicz. Ostatni komendant (47 min.) oraz Droga do wolności Edwarda Taraszkiewicza (67 min.).
SPIS TREŚCI
Korpus Ochrony Pogranicza
Anna Kołakowska – Na straży granic i honoru
Waldemar Bocheński – Hekatomba na Polesiu. Losy 4. kompanii Batalionu Fortecznego KOP „Sarny” i poszukiwania szczątków żołnierzy
Tomasz Chwietkiewicz – Ułańska epopeja ʼ39. 1. Pułk Kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza
95. rocznica powołania Korpusu Ochrony Pogranicza
Artur Ochał – Opasać sztafetą II Rzeczpospolitą. Biegi rozstawne Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej
Jan Nikołajuk – Niemi świadkowie wielkiej historii. Strażnice Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Sejny”
Początki konspiracji
Andrzej Chmielarz – Zalążki oporu
Jacek Sawicki – Służba Zwycięstwu Polski
Waldemar Grabowski – ZWZ z trzech perspektyw
Wojciech Frazik – Baba z Virtuti Militari. Felicja Wolff vel Anna Neuman (1895–1988)
Komentarze historyczne
Paulina Gołębiewska – Miasto skazane na śmierć
Jerzy Kirszak – VI Międzynarodowy Motocyklowy Rajd „Śladami gąsienic Pierwszej Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka”
1939–1945 Bohater
Filip Musiał – Stanisława Rachwałowa
1939–1945 Zbrodniarz
Filip Gańczak – Maria Mandl
Pożegnanie
Artur Adamski – Szkoła konspiracji Kornela Morawieckiego, czyli pierwsze lata „Biuletynu Dolnośląskiego”